MANDAVISHASARPAKATHA

 

1. मन्दविषसर्पकथा इति पाठ्यभागस्य सारांशं लिखत।

कविपरिचयः मन्दविषसर्पकथा इति प्रस्तुत पाठ्यांशः श्री नारायण पण्डितेन विरचित हितोपदेशे सन्धि भागात् स्वीकृतः।

                                    లేదా

कविपरिचयः :-  మందవిషసర్పకథ అను ప్రస్తుత పాఠ్యభాగం సుప్రసిద్ద నీతిశాస్ర కోవిదుడైన శ్రీ నారాయణ పండితునిచే రచింపబడిన హితోపదేశం అను గ్రంధంలోని సంధి అను భాగమునుండి సంగ్రహింపబడినది.

प्रस्तुतकथा :- పూర్వము జీర్ణోధ్యానములో మందవిషము అను సర్పము ముసలితనంచే ఆహారం సంపాదించుకొనుటకు శక్తి లేనిదై నివశించుచుండెను. అలా కదలలేని స్ధితిలో ఉన్న పామును చూసిన ఒక కప్ప నీవు ఎందుకు ఆహారంతీసుకోవటం లేదు? అని ప్రశ్నించగా దురదృష్చకరమైన నా వృత్తాంతముతో నీకు ప్రయోజనము ఏమి? అని పలికెను. किं ते  मम मन्दभाग्यस्य वृत्तान्तप्रश्नेन? కప్ప నీ వత్తాంతము చెప్పమని ఉత్సహముతో అడుగెను.

सर्पस्य शापवृत्तान्तः :- అంతట పాము నేను పూర్వము బ్రహ్మపురములో నివసించేవాడిని. అక్కడ కౌండిన్య అను బ్రాహ్మణునికి విద్యవంతుడు , సౌందర్యవంతుడు, సర్వగుణ సంపన్నుడైన ఇరవైసంవత్సరాల వయస్సు కల్గిన సుశీలుడు అను పేరుగల కుమారుడు ఉండెను. నా యవ్వన గర్వముచే అతడిని కరిచి చంపితిని. తన కుమారుని మృతదేహమును చూసి కౌండిన్యుడు మూర్చపోయెను. ఆ ఊళ్ళో ఉన్న బంధువులంతా వచ్చి ఓదార్చచుండిరి. మనకష్టాలలో ఎవరైతే మనతో ఉంటారో  వారే మన బంధువులు.

उत्सवे व्यसने युद्धे दुर्भिक्षे राष्टविप्लवे।

राजद्वारे श्मशाने च यत्तिष्ठति स बान्धवः।।

कपिल महर्षेः उपदेशवचनानि :- అంతలో కపిలుడు తన మిత్రుడాన కైండిన్యునితో నీవు మూర్ఖుడిలా ఎందుకు విలపించుచున్నావు. మరణించినవాడు తప్పక జన్మించును. జన్మించినవాడు తప్పక మరణించును. मृत्युर्वै प्राणीनां ध्रुवः  ఈ విషయము గమనించని  మూడులు మాత్రమే శోకించెదరు. యవ్వనము, సౌందర్యము, సంపద, జీవితము మొదలగున్నవన్నియు అశాశ్వతములు. అందువలన నీవు బాధపడవలదు. అని ఉపదేశించెను. ఆ మాటలు విని కౌండిన్యడు నరక సదృశమైన ఈ సంసారమును వదిలి అడువులకు వెళ్ళెదను. అని పలుకగా సమాధానంగా కపిలుడు విరాగులుకి గృహమే తపోవనము కదా! निवृत्तरागस्य गृहं तपोवनम् అని ఓదార్చెను.

कौण्डिन्येन शप्तः मन्दविषः :- పుత్రశోకంతో ఉన్న కౌండిన్యుడు నన్ను ఈ రోజు నుండి నీవు కప్పలను మోయుచు జీవించెదవు గాక! अद्यारभ्य मण्डूकानां वाहनं भविष्यसि। అని శపించెను. అంతలో కపిలుడు కౌండిన్యునితో ప్రస్తుతం నీవు అశాంతితో ఉన్నావు.కనుక ఉపదేశాన్ని గ్రహించుటకు కూడా  అయోగ్యడవు. అయినా కర్తవ్య బోధ చేయుదును. సంబంధం ఏదైనా  ఈ ప్రపంచంలో విడువదగినదే కాని దానిని పూర్తిగా విడవటానికి వీలు కానిచో మంచివారితో స్నహం చేయాలి. ఎందుకంటే మంచివారితో స్నేహమే సర్వరోగములకు ఔషధము వంటిది. सतां सङ्गोहि भेषजम् అమృత తుల్యమైన ఆ మాటలు విని కౌండిన్యుని హృదయతాపం చల్లారినది. అందుచే అతను సంసారము వదిలి సన్యాసము స్వీకరించెను. అంతట నేను  ఆ బ్రాహ్మణ శాపముచే కప్పలను మోయుచు ఇక్కడ నివసించుచున్నాను. అని పలికెను. ఆ కప్ప సర్పమును మండూకరాజైన జాలపాదునకు ఈ శాపవృత్తాంతమును చెప్పగా జాలపాదుడు సర్పము వీపు పైకి తిరుగుచుండెను. ఒకరోజు మండూకరాజు వేగంగా వెళ్ళలేకపోతున్న సరేపమును చూసి ఎందుకు నీరసంగా ఉన్నావు అని అడిగెను.  ఆహారము లేక నీరసించానని సర్పము సమాధానము ఇచ్చెను. అంతట జాలపాదుడు కప్పలను ఆహారంగా తీసుకోమని అనుమతి ఇచ్చెను. అప్పటినుండి సర్పము కప్పలనన్నింటినీ భక్షించి చివరకు మండూకనాథుడైన జాలపాదుడిని కూడా భక్షించెను. 

उपसंहारः :- తెలివైనవాడు కార్యసిద్ధి కొరకు శత్రువులను సైతం తన భుజాలపై మోయవలెను. स्कन्धेनापि वहेत् शत्रून्  कार्यमासाद्य बुद्धिमान्   

ap senior inter sanskrit:  DR.PUSAPATI RAVIKANTHA REDDY CHANNEL